SZKOŁA. Kolejnym ważnym środowiskiem w kształtowaniu postaw patriotycznych jest szkoła. Jej znaczenie należy widzieć na dwóch płaszczyznach. Najpierw jest ona kontynuatorką wychowania rodzinnego, dopełniając swoim oddziaływaniem przekaz rodzinny, z natury rzeczy mający charakter początkowy. Szkoła ma bogatsze możliwości jako środowisko zorganizowane, ponieważ dysponuje bogatszym zestawem środków. Po wtóre, szkoła uznając prymat rodziny w wychowaniu, może inspirować rodzinę, pouczać ją i wspomagać w przekonaniu, że tylko ona może skutecznie wpoić i przekazać sposoby zachowań. To właśnie szkoła eksponuje najważniejsze treści patriotyczne poprzez różne przedmioty humanistyczne i społeczne.

Wychowanie patriotyczne w szkole jest uzależnione od postaw nauczycieli oraz od metod przez nich zastosowanych. Instytucja ta wpływa na wychowanków w trakcie prowadzonych zajęć lekcyjnych poprzez treści poszczególnych przedmiotów nauczania oraz w czasie zajęć pozalekcyjnych. Zadaniem szkoły jest na nowo ukazać wartość patriotyzmu. Wychowanie patriotyczne w szkole powinno uwzględniać pewne kierunki m.in. miłość do Ojczyzny, troskę o dobro Ojczyzny i jej dalszy rozwój, solidarność z własnym narodem i innymi narodami, gotowość do poświęceń, oraz postawę obronną w dobie kryzysu. Postawy wychowanków nie mogą być tylko deklaracjami, lecz muszą znaleźć odzwierciedlenie w czynach.

Bardzo ważnym aspektem wychowania patriotycznego w szkole jest ceremoniał szkolny, w którym dzieci i młodzież biorą udział. Są to różnego rodzaju uroczystości państwowe i szkolne, w trakcie których pielęgnowany jest szacunek do symboli narodowych tj. hymnu, godła oraz flagi. Ceremoniał szkolny pomaga młodzieży lepiej zrozumieć znaczenie patriotyzmu. Ogromne znaczenie mają także prowadzone w szkołach kroniki pamięci narodowej, z których możemy wyczytać m.in. o miejscach pamięci narodowej, sprawozdania z różnych ważnych uroczystości narodowych oraz zobaczyć ciekawe rysunki i, fotografie.

Wychowaniu patriotycznemu służą także wycieczki krajoznawcze organizowane przez nauczycieli danego przedmiotu. Ukazują one piękno naszej ziemi ojczystej oraz bogactwo krajobrazów. Zadaniem szkoły jest przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, do bezinteresownej służby własnej ojczyźnie, a także do walki o sprawiedliwość i postęp społeczny. Szkoła powołana jest do tego, aby łączyć wiedzę teoretyczną z praktyką. Szkoła stoi dziś przed ważnym zadaniem, jakim jest umożliwienie młodym ludziom czynnego udziału w tworzeniu wartości, które wzbogacają gospodarkę oraz kulturę narodu. W procesie tym ważne jest wychowanie do pracy i przez pracę. Szkoła powinna być organizatorem doświadczeń ideowo - moralnych i patriotycznych młodzieży, a także powinna być ich interpretatorem. W procesie dydaktycznym szkoła przygotowuje młodzież do wartościowania tradycji narodowej. Znajomość dziejów naszego państwa jest ważna w kształtowaniu świadomości osoby.

INSTYTUCJE PAŃSTWOWE. Wychowania patriotycznego nie można sprowadzać tylko do zadań rodziny, czy też szkoły. Jest ono znacznie szersze i odnosi się także do funkcji sprawowania władzy w państwie. Instytucja państwowa działa przez konkretnych ludzi, pracowników aparatu państwowego. Chodzi głównie o to, aby ludzie będący przy władzy, byli życzliwi i odpowiedzialni, a także kulturalni, ponieważ reprezentują nasze państwo. Chodzi też o to, aby osoby rządzące krajem były dla dzieci i młodzieży przykładem i wzorem godnym do naśladowania. ORGANIZACJE MŁODZIEŻOWE. Kolejnym środowiskiem wpływającym na kształtowanie postawy patriotycznej dzieci i młodzieży są organizacje młodzieżowe, a wśród nich harcerstwo. Istotne jest przypomnienie, iż harcerstwo zostało uznane za organizację wyższej użyteczności społecznej, ze względu na swój wychowawczo-patriotyczny charakter. Jego celem jest służenie Bogu, Polsce oraz rodakom. Wychowaniu patriotycznemu w harcerstwie służy symbolika harcerska: Krzyż harcerski, flaga narodowa, sztandar drużyny, piosenki narodowe i ludowe. Ważnymi elementami harcerskiej działalności wychowawczej są także: musztra i terenoznawstwo, które są pomocne w przygotowaniu do służby wojskowej.

Do zadań tej organizacji należą:
a) kształtowanie właściwego stosunku do nauki i pracy, pomaganie w umiejętnym organizowaniu czasu wolnego i wypoczynku,
b) organizowanie zuchom i harcerzom aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym swojego środowiska i regionu,
c) budzenie dumy z tradycji narodu, oraz wychowanie do szacunku do historii.

ŚRODKI SPOŁECZNEJ KOMUNIKACJI. Ważnym środowiskiem w kształtowaniu postaw patriotycznych są media. Ich rolą jest uwzględnianie interesu społeczeństwa i państwa. Mają one obowiązek wypełnienia misji - urzeczywistniania wartości patriotyzmu. Ich rolą jest wykonywanie zadań edukacyjnych i kulturalnych. Realizując swoją misję, powinny ukazywać wartości duchowe, moralne, intelektualne, społeczne, patriotyczne oraz religijne. Powinny także wzmacniać i pogłębiać u odbiorców poczucie wspólnoty i tożsamości narodowej. Media mają przybliżać kulturę narodową oraz rozpowszechniać wobec niej zainteresowania i poczucie dumy. Programy publicystyczne, kulturalne i historyczne powinny pogłębiać wiedzę o naszym państwie i dorobku kulturowym.

Dużą siłę w kształtowaniu postaw patriotycznych mają dyskusje i rozmowy prowadzone w mediach z ludźmi, którzy za swoją patriotyczną postawę musieli wiele wycierpieć. Ogromną rolę odgrywa także telewizja wystawiając sztuki teatralne, które pogłębiają miłość do ojczyzny, a także poprzez emitowanie filmów historycznych odzwierciedlających losy naszych rodaków.

Ważną rolę w kształtowaniu patriotyzmu mają media katolickie, które stoją na straży obrony patriotyzmu, przeciwstawiając się antypatriotyzmowi i ukazując wzory godne do naśladowania. Zadaniem mediów katolickich jest podkreślanie związków pomiędzy chrześcijaństwem, a wartościami patriotycznymi, czego przykładem jest hasło widniejące na sztandarach: „Bóg, Honor, Ojczyzna’’.

Zamiast zakończenia

Jednym z głównych wyzwań dla współczesnego patriotyzmu jest kultywowanie i transmisja tradycji oraz kultury narodowej, a także troska o szacunek dla symboli narodowych. To prawda, że modne jest dziś twierdzenie, że patriotyzm wyraża się poprzez wypełnianie obowiązków wobec Ojczyzny, oraz sumienne płacenie podatków. Takie jednak rozumienie patriotyzmu powoduje często obojętność wobec historii Ojczyzny i jej duchowych potrzeb. A przecież patriotyzm jest poświęcaniem się dla Ojczyzny. Jest także pracą. Współczesny patriotyzm jest trudny.

Polacy nie powinni powstrzymywać się od okazywania swoich uczuć, jakimi darzą Ojczyznę, dlatego, że patriotyzm jest silną więzią łączącą Polaków jako wspólnotę. Jest także utożsamianiem się z naszymi przodkami, których wspominamy w obchodzonych świętach narodowych. Im to zawdzięczamy dzieło odbudowy Polski i zachowania symboli narodowych. Ojczyzna jest naszą matką, hymn narodowy pacierzem, zaś godło i flaga symbolami polskości, którym należy się oddanie szacunku. Patriotyzm w obecnych czasach to także troska o język ojczysty, dbałość o jego czystość i piękno. Zdaniem św. Jana Pawła II, we współczesnym wychowaniu patriotycznym dzieci i młodzieży, chodzi o to, aby ,,z wielką wiarą i miłością przyjęli to wielkie dziedzictwo, któremu na imię Polska’’.