Reklama

Niedziela Sandomierska

Świadek zapominanej historii

Rozmowa z Anatolem Nikorowskim o przyczynach jego zesłania na Syberię oraz życiu w „nieludzkiej ziemi”.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Ks. Wojciech Kania: Jak zapamiętał Pan okres sprzed wywózki na Syberię?

Anatol Nikorowski: Mieszkaliśmy z rodzicami i rodzeństwem na Kresach w miejscowości Osada Krechowiecka, powiat Równe, województwo wołyńskie. Kiedy skończyła się wojna polsko-bolszewicka tato za udział w Bitwie Warszawskiej dostał od Józefa Piłsudskiego w tym rejonie ziemię. Był podoficerem, a swoją służbę zaczynał jeszcze w armii carskiej. Kiedy powstała niepodległa Polska przeszedł do Wojska Polskiego. Jak wspomniałem, po Bitwie Warszawskiej w 1920 r. został zdemobilizowany i przeszedł do cywila. I od tego czasu mieszkaliśmy na Kresach. Prowadziliśmy normalne życie jak większość ludzi.

Pamięta Pan moment wywózki?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama


W momencie wywózki miałem skończone 6 lat. Nie pamiętam jakichś wielkich szczegółów. Z tego co pamiętam, to sowieci przyszli o godz. 5 rano 1940 r. Kiedy mój tato im otworzył, to zarówno jemu, jak i starszemu bratu kazali ustawić się pod ścianą. Wydali rozkaz, że w przeciągu 15 minut mamy opuścić nasz dom. W trakcie kiedy zbieraliśmy najpotrzebniejsze rzeczy, jeden z żołnierzy powiedział: „Nie bierz nic, u nas wszystko jest”. Z kolei jego kolega kazał zabierać wszystko, bo „u nas nic nie ma”.
Wywieźli nas do Równego. Tam w więzieniu czekaliśmy 7 dni w oczekiwaniu na transport wagonami towarowymi, które mieli podstawić w Zdołbunowie, bo w Równem nie było stacji. Załadowali nas wszystkich do siedemdziesięciu wagonów. Mama, jakby przeczuwając, co może nastąpić, nasuszyła chleba, wiec mięliśmy co jeść. Jak zatrzymywaliśmy się na postoje, a były one dość często, to sowieci bardzo rzadko dawali coś do jedzenia. Najczęściej tylko wodę.
Pamiętam, że do wagonów załadowali nas w bardzo dużej liczbie. Byliśmy stłoczeni. Jechaliśmy prawie 40 dni. Przywieźli nas do Archangielska. Stamtąd płynęliśmy jeszcze 2 dni barkami. Kiedy wysiadaliśmy z barek, to jeden z żołnierzy powiedział do nas, że teraz tu jest „nasza Polska”, a o tamtej mamy zapomnieć. Wskazując na dłoń, dodał, że prędzej mu włosy na niej wyrosną, niż my zobaczymy Polskę. A my przeżyliśmy i dotarliśmy do Polski w 1946 r. Tak zaczęła się nasza zsyłka na Syberię.

Kto został deportowany?

Na zsyłkę na Syberię sowieci wywieźli całą naszą rodzinę. Mojego tatę, mamę oraz rodzeństwo. Najstarszy brat miał na imię Lutek, siostra Wala, brat Czesiu, Tolek oraz Narcyz. Najmłodszy brat miał 3 lata. Przeżyliśmy wszyscy. W chwili obecnej zostałem sam. Wszyscy z rodzeństwa już umarli. Nie dawno odszedł do Pana Boga mój brat.

Dlaczego zostaliście wywiezieni na Syberię?

Myślę, że deportowano nas ze względu na to, że mój tato służył w Legionach Piłsudskiego i walczył w I wojnie światowej. Jako podoficer walczył z bolszewikami w Bitwie Warszawskiej i mimo liczniejszej armii wroga to my zwyciężyliśmy. Po wygranej Józef Piłsudski na naszych prastarych polskich terenach dzielił ziemię. Mój tato jako podoficer zawodowy otrzymał 12 ha ziemi. Mieszkaliśmy w miejscowości Osada Krechowiecka, jak wspomniałem. Mieszkaliśmy tam do 1940 r. Skąd nas wywieziono, jak już mówiłem. Zresztą wielu Polaków spotkał ten sam los.

Jak wyglądało wasze codzienne życie na zesłaniu?

Reklama


Dużo pracowaliśmy jak każdy, kto został zesłany do tej „nieludzkiej ziemi”. Praca była przy ścinaniu drzew. Kiedy moi bliscy przychodzili po pracy, byli bardzo zmęczeni. Przynosiliśmy wtedy ze stołówki bardzo marne jedzenie – wodę z ziemniakami. Do obiadu był jeszcze przydział ok. 300 gram chleba dla osoby dorosłej i troszkę mniej dla dzieci. Jak mama kroiła i dzieliła chleb na naszym stole, to my jako dzieci palcami szukaliśmy okruszków w szparach miedzy deskami. Cały czas chodziliśmy głodni. Ważyliśmy niewiele i byliśmy wykończeni. Całe nasze życie opierało się tam na pracy i walce o przetrwanie.
Czasami jako dzieci chodziliśmy po okolicznych domach, prosząc o coś do jedzenia. Mieszkający tam zwykli Rosjanie bardzo nam współczuli. Czasami udało się od nich zdobyć ugotowanego w mundurku ziemniaka. A jak dostaliśmy kilka, to przynosiliśmy je do domu, idąc 5 km, i mama dzieliła je między wszystkich. Nasza sytuacja poprawiła się trochę w 1943 r., kiedy zesłańcom zaczęła pomagać UNRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration, czyli międzynarodowa organizacja niosąca pomoc m.in. zesłańcom – przypomnienie redakcyjne). Przysyłali różne ubrania, które my, Polacy, wymienialiśmy np. na ziemniaki albo coś innego do jedzenia.
W roku 1943 mój tato został kimś w rodzaju przedstawiciela Polaków. Wezwali go do biura i powiedzieli mu, że Polacy nie pracują, jak należy, bo dostaliśmy malutkie działeczki do uprawy ziemniaków i nic na nich nie robiliśmy. A my, będąc głodnymi, nie myśleliśmy o sadzeniu, tylko aby coś zjeść, ale już wtedy było nam troszkę lżej.

W jakich warunkach mieszkaliście?

Mieszkaliśmy w barakach. Można powiedzieć, że ciągle pod bronią. Nasz barak miał duży korytarz, przy którym mieściły się pomieszczenia mieszkalne. W każdym był piec z cegły, a po ścianach z jednej i drugiej strony ustawione były prycze. Jedno takie pomieszczenie zamieszkiwały dwie rodziny. W barakach, które były tylko parterowe, mieszkało bardzo wielu ludzi na małej powierzchni. W zimie przy minus 40 stopniach Celsjusza w ceglanym piecu trzeba było palić cały czas, w dzień i w nocy, bo inaczej można było zamarznąć.

Jak wróciliście do Polski?


Powstał Związek Patriotów Polskich, który walczył o poprawę warunków, bo była duża umieralność, szczególnie młodych ludzi. Pamiętam, jak mojemu tacie jeden z dowódców powiedział w języku polskim, że za 3 dni was tu nie będzie. I faktycznie za 3 dni była komenda: „Oddać siekiery, piły i wszystko inne”.
Przypłynął statek – nie pamiętam – czy „Puszkin”, czy „Gogol”. Byliśmy spakowani i kapitan przez tubę powiedział, abyśmy się zbierali. Wywieźli nas z powrotem do Archangielska. Umieścili w szkole. Stamtąd w 1944 r. wywieźli nas na Ukrainę i mieszkaliśmy przez 2 lata między Charkowem a Połtawą.
Jechaliśmy najpierw pociągiem, później furmankami. To był już zupełnie inny świat. Zaczęliśmy kombinować, aby zdobyć coś do jedzenia. Były ogrody, sady, więc „częstowaliśmy się”. Tato i siostra zaczęli pracować, a my, młodsi, zaczęliśmy chodzić do polskiej szkoły. Na Ukrainie już było zupełnie inaczej. Mieszkaliśmy tam 2 lata. W 1946 r. wróciliśmy na Ziemie Odzyskane, gdzie zajęliśmy jedno z wolnych mieszkań.

Anatol Nikorowski urodzony w 1933 r. w Osadzie Krechowieckiej na Kresach. Sandomierzanin z wyboru. Świadek historii, Kresowiak, Sybirak i syn bohatera Bitwy Warszawskiej. Przedstawiciel Związku Sybiraków koła w Sandomierzu.

Podziel się:

Oceń:

2020-11-04 10:46

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Z Jezusem na Syberii

Maria Mandat urodziła się na Syberii 8 września 1940 r. – w święto Narodzenia Matki Bożej, dlatego otrzymała imię Maria.

Anna Wyszyńska/Niedziela

Maria Mandat urodziła się na Syberii 8 września 1940 r. – w święto Narodzenia Matki Bożej, dlatego otrzymała imię Maria.

Z Marią Mandat, sybiraczką, o trudach zesłania i spełnionym marzeniu rozmawia Anna Wyszyńska.

Więcej ...

IPN wszczyna śledztwo po wypowiedzi Grzegorza Brauna nt. Auschwitz

2025-07-14 19:24

Agata Kowalska

IPN wszczął dziś śledztwo w sprawie “publicznego i wbrew faktom zaprzeczania zbrodniom ludobójstwa” przez europosła Grzegorza Brauna. 10 lipca w wywiadzie w Radiu Wnet europoseł i polityk Konfederacji powiedział, że „komory gazowe w Auschwitz to fake”. Wypowiedź tę potępili m.in. polscy biskupi.

Więcej ...

Kask dla dzieci jeżdżących na rowerach i hulajnogach ma być obowiązkowy

2025-07-14 15:09
Nowe przepisy mają wprowadzić obowiązkowe kaski dla dzieci-rowerzystów

Adobe Stock

Nowe przepisy mają wprowadzić obowiązkowe kaski dla dzieci-rowerzystów

Jest uchwała w sprawie wprowadzenia ustawowego obowiązku noszenia kasku podczas jazdy m.in. rowerem i hulajnogą elektryczną przez dzieci do lat 16. Przepis zostanie wprowadzony w ustawie o ruchu drogowym - poinformował w poniedziałek minister infrastruktury Dariusz Klimczak.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Nowenna do św. Marii Magdaleny

Wiara

Nowenna do św. Marii Magdaleny

Świadectwo: 52 lata spełnionego małżeństwa. Jak to...

Wiara

Świadectwo: 52 lata spełnionego małżeństwa. Jak to...

Czy jestem otwarty i gotowy wybierać życie z Jezusem?

Wiara

Czy jestem otwarty i gotowy wybierać życie z Jezusem?

Świadectwo byłej top modelki Nadii Auermann:

Wiara

Świadectwo byłej top modelki Nadii Auermann: "Kiedy...

Zmiany kapłanów 2025 r.

Kościół

Zmiany kapłanów 2025 r.

Najmodniejsze firany gotowe 2025 – te wzory i tkaniny...

Wiadomości

Najmodniejsze firany gotowe 2025 – te wzory i tkaniny...

Watykan podjął decyzję ws. domniemanych objawień blisko...

Kościół

Watykan podjął decyzję ws. domniemanych objawień blisko...

Kościół odmawia katolickiego pochówku tylko tym,...

Kościół

Kościół odmawia katolickiego pochówku tylko tym,...

Zmarł bp Władysław Bobowski

Kościół

Zmarł bp Władysław Bobowski