Reklama

Rodzina

Gdy język dzieli ludzi

Niedziela Ogólnopolska 49/2020, str. 52-53

Adobe Stock

Co się dzieje z naszym językiem? Co z młodymi, którzy przekleństwa traktują jako przecinki, co skutkuje trudnościami w kontaktach międzyludzkich?... Z czego wynika to wszystko? Co możemy zrobić, żeby lepiej nam się nawzajem słuchało?

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Okiem socjologa

Wulgaryzmy w języku młodzieżowym to stałe i historycznie ugruntowane zjawisko związane głównie z procesem dorastania, wynikające z pojawiających się na tym etapie rozwoju elementów sprzeciwu wobec: zastanej rzeczywistości, frustracji, konfliktu międzypokoleniowego, wpływu grupy rówieśniczej i grup subkulturowych. W przypadku pozostawania wulgaryzmów jedynie w obrębie młodzieżowego języka na polu kontaktów rówieśniczych, trudno dostrzegać w nich ryzyko dla rozwoju młodych jednostek. Coraz częściej można jednak zauważyć brak zrozumienia konwencji interpersonalnych, kontekstu sytuacyjnego i stosowanie wulgaryzmów w sytuacjach oficjalnych, formalnych, rozmowach z osobami dorosłymi, m.in. z nauczycielami. Należy dodać, że trend ten stale zyskuje na znaczeniu, a jednocześnie ma swoje źródła jeszcze w minionej dekadzie, rozwija się w związku z digitalizacją życia społecznego. 24% warszawskich uczniów w przedziale wiekowym 13-16 lat przynajmniej raz w roku ubliżało swojemu nauczycielowi, a odsetek ubliżających rośnie wraz z wiekiem, odwrotnie proporcjonalnie do udziału w bójkach i konfliktach rówieśniczych. Agresja werbalna wobec nauczycieli oraz szeroko pojętego „świata dorosłych” jest zatem kolejnym etapem wulgaryzacji nie tylko języka, ale i całościowo ujmowanego życia codziennego.

Kultura masowa, w tym zachowania celebrytów, powszechny udział młodzieży w tzw. społeczeństwie sieciowym przez smartfony, a zatem stricte wirtualny tryb życia oparty na sieciowych treściach, w połączeniu z permanentnie zaniżoną samooceną determinują wulgaryzację językową. W powyższym świetle wulgarny język stanowi jeden z elementów przystosowywania się do otaczającego świata, a także sposób na podwyższenie pozycji w grupie. Już w 1958 r. amerykański badacz młodzieży Walter B. Miller określił podobne zachowania mianem przejmowania kultury warstw niższych, chociaż wówczas przedmiotem badań były wulgarne i zbrutalizowane zachowania młodzieży wywodzącej się z rodzin przynależnych do klasy średniej. W obecnej rzeczywistości możemy mówić o młodzieżowym odzwierciedleniu zubożenia kultury masowej i reprodukcji „celebryckich” wzorów zachowań.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Otaczającą nas rzeczywistość opisujemy za pomocą języka, i to właśnie on stanowi podstawę rozumienia zjawisk społecznych, które dostrzegamy oraz w których uczestniczymy. Dalsza wulgaryzacja języka może kwestionować możliwości rozwoju społeczno-osobowościowego młodzieży, poprzez brak umiejętności stosowania przez nią adekwatnych kategorii opisu danych zdarzeń, a w konsekwencji wpływać na poczucie odosobnienia i niezrozumienia. Jak temu przeciwdziałać? Należy kreować i odbudowywać więzi społeczne również na poziomie rodzin, dbać o kulturę języka w skali mikro i w ten sposób wywierać presję na podwyższenie poziomu debaty publicznej oraz masowej rozrywki, obecnie, niestety, podlegającej tabloidyzacji.

Dr Bartosz Łukaszewski, UPJPII, ISKK, Collegium Humanum

Okiem nauczyciela

Jako nauczycielka patrzę z niepokojem na poziom wulgaryzacji języka młodzieży, która w ostatnich tygodniach wyszła na uliczne protesty. Nie jestem naiwna i wiem, że wulgaryzmy z języka młodzieżowego nie znikną z różnych powodów.

Już dzieciom w I klasie zwracamy uwagę na udzielanie odpowiedzi pełnym zdaniem i kulturę wypowiedzi. Kiedy sprawdzamy różnego rodzaju prace, zwracamy uwagę na błędy – wszystko po to, by wyszlifować język młodego człowieka, pokazać jego piękno, uczyć kultury wypowiedzi i kultury bycia. Kiedy patrzę na rynsztokowe hasła wypisane na kartonach i słucham zachwytów nad kreatywnością protestującej młodzieży, zastanawiam się, co zrobię, jeśli ten młody człowiek zacznie w szkole mówić do mnie takim językiem. Językiem, do którego teraz został on sprowokowany, wręcz zachęcony, a który nie wymaga od niego żadnego wysiłku intelektualnego. Nauczyciele spotykali się już z ubliżaniem ze strony młodzieży, w internecie krążyły filmiki ukazujące różnego rodzaju przemoc stosowaną wobec nich. Tym bardziej dziwi mnie fakt, że jakikolwiek wychowawca może pochwalać taki uliczny język – abstrahując całkowicie od światopoglądu czy sympatii politycznych.

Reklama

Obecnie, z powodu nasilenia pandemii, mamy zdalne nauczanie, przez co młodzież nie spotyka się ze sobą, zatem wezwanie do wyjścia na ulice znalazło podatny grunt. Przychodzi gorzka refleksja, że wąska grupa ludzi wykorzystała tę młodzież do własnych rozgrywek politycznych. Zapytałam kilka młodych dziewczyn uczestniczących w strajku, o co walczą. Odpowiedzi były podobne: „O to, co wszyscy”; „No, jeśli ty, kotek, nie wiesz, to ja ci tego tłumaczyć nie będę”. Większość nie wiedziała, po co wyszła na ulicę. Przy takiej dozie wulgaryzmów, które wyzwoliły wiele złych emocji, trudny jest obiektywny osąd rzeczywistości przez dojrzałego człowieka, a co dopiero przez młodych, którzy do dojrzałości emocjonalnej dopiero dochodzą.

Patrzę teraz z dużym niepokojem na to, co przyniesie nam przyszłość po tej owacji dla chamstwa, również ze strony niektórych elit, ludzi kultury i wykładowców wyższych uczelni.

Nauczycielka z Dolnośląskiego*
* Nazwisko znane redakcji

Okiem psychologa

Brutalizacja języka jest formą agresji. Psychologicznie – agresja jest wyrazem słabości i bezsilności. Agresywny człowiek cierpi tak samo jak osoba uległa, gdy się jednak patrzy z boku, można odnieść wrażenie, że agresja to skuteczna metoda działania. Otóż tak nie jest. Kiedy dwie osoby sprzeczają się ze sobą na stacji benzynowej, to jeśli się porozumieją, przestaną się sprzeczać. Jeżeli natomiast zaczną się wyzywać i sobie ubliżać, to znaczy, że nie doszły do porozumienia, czują słabość i próbują przemocą postawić na swoim.

Brutalizacja języka postępuje w naszym kraju od początku lat 90. ubiegłego wieku. Jak większość modnych zachowań i postaw przywędrowała z Zachodu, a na dobre zadomowiła się nad Wisłą przede wszystkim przez szczególnie brutalne i pełne wulgaryzmów kino amerykańskie. Wydaje mi się, że być może ta pierwsza fala by osłabła, gdyby nie ogromny wpływ polskiego kina, które przez całe lata 90. serwowało nam szereg kultowych produkcji gangstersko-komediowo-sensacyjnych, ociekających przemocą i przekleństwami. To one ukształtowały młodych ludzi tamtego okresu, którzy uznali takie wzorce za atrakcyjne. 10 lat później ludzie wychowani w tamtej kulturze zaczęli mieć dzieci i brutalny język osiadł na stałe w wielu domach. Dziś możemy zaobserwować kontynuację tego trendu w kinie, a także w różnych dziedzinach życia publicznego, np. bijący rekordy popularności stand-up, który opiera się wyłącznie na przekleństwach, bez których nie byłby w ogóle śmieszny. Teksty piosenek rapowych bez brzydkich słów też są nie do wyobrażenia.

Reklama

Popkultura to niejedyna przyczyna rozkwitu agresji w języku. Człowiek jest agresywny, kiedy wciąż napotyka bariery i trudności w realizacji swoich celów i często nie rozumie, że te bariery i trudności pochodzą od niego samego, a nie od otoczenia. Dla przykładu – zbyt niskie kompetencje czy zarobki mogą być przyczyną frustracji i złości na cały świat, ale wynikają z braków w człowieku, a nie otoczeniu.

Młodzież z kolei brutalizuje język i zachowuje się agresywnie, ponieważ czuje się gorsza od dorosłych. Dorastający chłopak wie, że jest słabszy od dojrzałego mężczyzny, mniej wykształcony od nauczyciela i że musi prosić rodziców o pieniądze. Młoda dziewczyna zdaje sobie sprawę, że nie ma ciała takiego jak modelki, które może oglądać. To jest bardzo frustrujące. Młodzież nie ma chwili wytchnienia również od nas, dorosłych. Ciągłe przypominanie młodym ludziom, gdzie jest ich miejsce i ile jeszcze muszą się nauczyć, bez zrekompensowania tego docenieniem i dobrym słowem, skutkuje podwyższonym poziomem stresu i obniżeniem poczucia własnej wartości, a stąd już tylko krok do bezsilności, która wywołuje agresję.

Reklama

Czeka nas postęp w brutalizacji języka przez trendy w kulturze, internet, brak zrozumienia bliskich i frustracje, które napotykamy w rozpędzonym świecie.

Jeśli zdamy sobie sprawę, że każda agresja, w tym również słowna, to wyraz bezsilności, frustracji i lęku, to łatwiej będzie nam z nią walczyć. Najskuteczniejszą bronią w walce z agresją jest dobre słowo i wsparcie. Reagowanie agresją nie przynosi żadnych efektów.

Dr Łukasz Prysiński psycholog (klinika Wolmed),

Podziel się:

Oceń:

+2 -1
2020-12-02 10:49

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Papież: więź rodzinna jest „genomem społecznym”

Ilona Góralczyk

„Trzeba ponownie odkryć wartość rodziny jako źródła i początku porządku społecznego, jako żywotnej komórki braterskiego społeczeństwa, zdolnej do troski o wspólny dom” – powiedział Franciszek do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, która podjęła w ostatnich dniach refleksję nad rodziną jako „dobrem relacyjnym”. Przemiany społeczne w świecie zmieniają warunki życia małżeństw i rodzin.

Więcej ...

Kard. Ryś o godności Króla, Kapłana i Syna Bożego

2024-03-24 22:02

Archidiecezja Łódzka

O godności Króla, Kapłana i Syna Bożego mówił w pierwszym dniu rekolekcje wielkopostnych kard. Grzegorz Ryś. Msza Św. była sprawowana w Sanktuarium Imienia Jezus.

Więcej ...

Msza Krzyżma. W Chrystusie wzrastamy i przynosimy owoce

2024-03-28 13:30

Archikatedra lubelska

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Dziś Wielki Czwartek – początek Triduum Paschalnego

Kościół

Dziś Wielki Czwartek – początek Triduum Paschalnego

Triduum Paschalne - trzy najważniejsze dni w roku

Triduum Paschalne - trzy najważniejsze dni w roku

Postawiono zarzuty ks. Michałowi O.

Kościół

Postawiono zarzuty ks. Michałowi O.

Roxie Węgiel: Wiara w Boga wyznacza mi kierunek życia

Wiara

Roxie Węgiel: Wiara w Boga wyznacza mi kierunek życia

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Kościół

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Wiara

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Przewodniczący KEP: rozpoczynamy dziewięcioletnią...

Kościół

Przewodniczący KEP: rozpoczynamy dziewięcioletnią...

W internecie pojawiło się nieznane dotąd nagranie...

Kościół

W internecie pojawiło się nieznane dotąd nagranie...

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

Kościół

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...