Nowy nagrobek poświęcił metropolita przemyski abp Adam Szal. W swoim wystąpieniu zaznaczył, że starania o beatyfikację Rodziny Ulmów, zwłaszcza po wyodrębnieniu ich procesu w 2017 r., cieszyły się wsparciem wielu osób i instytucji. Szczególnie podziękował za udzieloną pomoc IPN-owi, który odpowiadał za wybudowanie nowego nagrobka.

Wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, a zarazem krewny Wiktorii Ulmy, zaznaczył, że życzeniem jego oraz rodziny było, aby odtworzony nagrobek powstał w takim samym kształcie jak dotychczasowy. – Zadbaliśmy o to, aby te części, które pozostały z poprzedniego grobu, a które nadawały się do ponownego użycia, również się tutaj znalazły – powiedział.

Ze starych elementów udało się zachować rzeźby głowy Chrystusa w koronie cierniowej oraz płomienia i tabliczki. Pozostałe części są zupełnie nowe, jednak wyglądem nie różnią się od dotychczasowych.

W swoim przemówieniu dr Szpytma przypomniał historię pochówku Rodziny Ulmów. Jak mówił, zaraz po zbrodni ciała zostały wrzucone do dołu wykopanego obok ich domu. Kilka dni później pięciu mężczyzn – krewnych i przyjaciół rodziny – odkopało zwłoki i umieściło je w skrzyniach. Byli to: brat Józefa – Władysław Ulma, brat Wiktorii – Józef Niemczak, najbliższy przyjaciel – Józefa Antoni Szpytma przydomek „Pisarz” oraz Franciszek Szylar wraz z Michałem Kluzem – szwagrem Wiktorii. – Czyn ten był zagrożony surowymi karami – zaznaczył dr Szpytma.

Dopiero 11 stycznia 1945 r., gdy już okupacja niemiecka na tym terenie się zakończyła, te same osoby wraz z Janem Feretem ponownie dokonały ekshumacji szczątków i saniami przewiozły ich na cmentarz. W 1963 r. postawiono nagrobek, który stał aż do ekshumacji, która miała miejsce 30 marca br. Przez ten czas opiekowała się nim rodzina.

– Niech to miejsce wzywa do tego, żebyśmy przychodzili tutaj, modlili się o beatyfikację, a potem o kanonizację Rodziny Ulmów. Ale też modlili się za wszystkich mieszkańców Markowej, bo modlitwa za żywych i umarłych jest jednym z uczynków miłosierdzia co do duszy – powiedział Szpytma.

Odtworzony nagrobek będzie teraz pomnikiem, do którego będą mogli przybywać pielgrzymi i turyści, aby oddać hołd Rodzinie Ulmów. Natomiast ich szczątki po zakończeniu ekshumacji i wydzieleniu relikwii zostały złożone w specjalnie przygotowanym i stosownym miejscu, gdzie pozostaną do beatyfikacji. Wówczas zostaną złożone w kościele w Markowej.

Sobotnia uroczystość wpisała się w „Noc i Dzień Otwartych Drzwi” w Markowej, które odbywają się 1 i 2 lipca 2023 r. Organizatorami wydarzenia są: Towarzystwo Przyjaciół Markowej prowadzące Skansen Muzeum Wsi Markowa we współpracy Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów oraz Parafią pw. św. Doroty w Markowej.

Najważniejszym punktem będzie wernisaż wystawy plenerowej: „Niecodzienna codzienność Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci”.

Ekspozycja została podzielona na dwie części. Pierwsza składa się z kilkudziesięciu zdjęć autorstwa Józefa Ulmy, który był rolnikiem, ale też zajmował się fotografią. Dokumentował nie tylko życie własnej rodziny, ale też spotkania sąsiedzkie, ważne dla lokalnej społeczności wydarzenia i codzienne życie wsi. Druga część wystawy ukazuje wydarzenia związane z pamięcią o rodzinie Ulmów i Sprawiedliwych wśród Narodów Świata z Markowej.

Małżonkowie Józef i Wiktoria Ulmowie w czasie okupacji ukrywali w swoim gospodarstwie ośmioro Żydów, za co 24 marca 1944 r. zostali zamordowani przez Niemców. Najpierw zabito ukrywanych Żydów, a potem całą rodzinę, w tym Wiktorię, która była w zaawansowanej ciąży, a także sześcioro dzieci – Stasia, Basię, Władzia, Frania, Antosia i Marysię. Najstarsze z nich miało 8 lat, a najmłodsze 1,5 roku.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”.

Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów na etapie diecezjalnym zakończył się w 2008 r. 17 grudnia 2022 r. papież Franciszek zatwierdził dekret o męczeństwie Rodziny. Ich beatyfikacja odbędzie się 10 września br. w Markowej i będzie pierwszym w historii przypadkiem, kiedy do chwały ołtarzy zostanie wyniesiona cała rodzina, w tym jeszcze nienarodzone dziecko.

Tuż po zbrodni Ulmowie zostali pochowani na terenie swojego gospodarstwa. Dopiero 11 stycznia 1945 r. mieszkańcy Markowej przenieśli ich ciała na miejscowy cmentarz parafialny. Spoczywały one na nim do czasu ekshumacji, którą przeprowadzono w dniach 30 marca – 1 kwietnia 2023 r.